Amerika Birleşik Devletleri

Amerika Birleşik Devletleri

Amerika Birleşik Devletleri

Resmi adı               : Amerika Birleşik Devletleri

Başkenti                 : Washington D.C.

Yönetim Şekli : Federal Cumhuriyet

Yüz ölçümü             : 9.826.675 km2  (Dünya sıralaması 3) %20 tarım alanı,%26 otlak alan,%30 ormanlık ve çalılık alan)

Nüfusu: 313.232.044 (Temmuz 2011 tahmini) (Dünya sıralaması 3) % 79,96 beyaz, % 12,85 siyah, % 4,43 Asya, % 0,97 Amerindian ve Alaska kökenli, % 0,18 Havai ve diğer Pasifik Adaları kökenli, % 1,61 İki ya da daha fazla ırklı (Hispanikler için ayrıca bir listeleme yapılmamaktadır. Hispanikler, siyah, beyaz veya Asya kökenli olabilir. Toplam ABD nüfusunun % 15,1’i Hispaniktir)

Dil                           :% 82,1 İngilizce, % 10,7 İspanyolca, % 3,8 Indo-Avrupa,% 2,7 Asya ve Pasifik Adaları, Diğer Diller % 0,7 (2000 verileri)

Din:% 51,3 Protestan, % 23,9 Roma Katoliği, % 1,7 Mormon, % 1,6 Diğer Hıristiyan, % 1,7 Musevi, % 0,7 Budist, % 0,6 Müslüman, % 14,6
diğerleri, % 4 hiçbir dine inanmayan

Bağımsızlık günü: 4 Temmuz 1776 (İngiltere’den)

Milli bayram: Bağımsızlık günü, 4 Temmuz (1776)

İdari Yapı: ABD, çoğulcu demokrasiye dayalı başkanlık sistemiyle yönetilen federal bir cumhuriyettir. Federal devlet yapısı 50 Eyalet ve başkent Washington DC’yi (District of Columbia) içermektedir. Federal sistem uyarınca federal yönetim ile içişlerinde serbest olan eyalet yönetimlerinin görev, yetki ve sorumlulukları Anayasa’da tanımlanmıştır. Kuvvetler ayrılığı prensibi hâkimdir.

Para Birimi: ABD Doları

Önemli Şehirler:

New York (18,8 milyon),
Los Angeles (12,9 milyon),
Chicago (9,5 milyon),
Dallas-Forth Worth (6,1 milyon),
Philadelphia (5,8 milyon),
Houston (5,6 milyon),
Washington DC (5,3 milyon)

Kişi başına düşen milli gelir: 49.114 Dolar (2011 tahmini)

Alan kodları:

ABD: 1

ABD ALaska:1907

ABD Havai:1808

Saat Dilimi: GMT -5 -12 Saat

Coğrafi Konumu:

Kuzey Atlantik ve Kuzey Pasifik okyanuslarına sınırı olan ABD, Kuzeyden Kanada ve Güneyde de Meksika Cuba’nın arasında yer almaktadır. Doğusunda Atlas Okyanusu, Batısında Büyük Okyanus yer alır. Ülkenin Kanada ile 8.893 km (Alaska ile 2 477 km’lik sınır dahil) ve Meksika ile 3.141 km uzunluğunda sınırı bulunmaktadır.

Yüzölçümü bakımından dünyanın 3. en büyük ülkesi olan ABD, Güney Amerika ve Rusya Federasyonu’nun yarısı, Afrika Kıtası’nın onda üçü, Avrupa Birliği alanının da iki katı kadar karasal alana sahiptir. ABD topraklarının en yüksek noktası 6 198 metre ile McKinley Dağı, en alçak noktası -86 metre ile Ölüm Vadisi’dir.

Orta bölgelerde ova ve düzlükler, batıda dağlar, doğuda tepeler ve alçak dağlar, Alaska’da nehir yataklarının oluşturduğu geniş vadiler ve engebeli araziler, Hawaii’de de volkanik coğrafi yapısı gözlemlenmektedir.

Zaman Dilimi: ABD içinde dört zaman dilimi vardır. Doğu Zamanı (Michigan, Indiana, Georgia ve Florida'yı da kapsayan doğu sahili); Orta Zamanı (K. Dakota ve Texas'a kadar); Dağ Zamanı (Montana'nın güneyi); Pasifik Zamanı (Pasifik sahili: Washington, Oregon, California ve Nevada).

Bağlı Alanlar: American Samoa, Baker Adası, Guam, Howland Adası, Jarvis Adası, Johnston Atoll, Kingman Reef, Midway Adaları, Navassa Adası, Northern Mariana Adaları, Palmyra Atoll, Puerto Rico, Virgin Adaları, Wake Adası

Tarihi: İngilizlere karşı verdikleri bağımsızlık savaşını kazandıktan sonra 1776 yılında Birleşik krallıktan ayrılarak bağımsızlıklarını ilan etmiştir.1789 yılında ilk anayasasını kabul etmiştir. İlk yıllarında köleliğin yaygın olduğu Amerika Birleşik Devletlerinde köleliğin kaldırılması konusunda yaşanan tartışmalar 11 eyaletin birlikten çekilmesi ve 5 yıl süren iç savaş ile sonuçlandı.

En yüksek yerler: Mc Kinley dağı/Alaska (6194 m),Sierra Nevada (4418 m),Mount elbert (4399 m),Kaskad dağları (4391 m ),Appalaş dağları (2037 m)

Akarsu ve göller: Mississipi,Misouri,Arkansas,Kolorado,Kolumbiya,Ohio,Tennes Gölü,Rio GrandeNin geçtiği bölüm;Kanadaya sınır bölgesinde :Yukarı Göl,Michigan Gölü,Huron Gölü,Erie Gölü,Ontario Gölü,Büyük tuz gölü

İdari Bölünüş:50 Eyalet,bölge,,federal Başkenti Washington olan federal bölge(Distric of Columbia/DC),Deniz ötesi yerleşim alanları:Puerto Rico 8897 km2, Virgin Adaları,Panama Kanalı bölgesi1432 km2 ,Guam 541 km2,Amerikan Samoası 197 km2,Büyük Okyanustaki Birleşmiş Milletlere bağlı bölgeler:Mikronezya ,Mariana ve Marshall adaları ile diğer küçük adalar

Amerika kıtasına ilk yerleşenler muhtemelen 10-30.000 yıl önce Bering Boğazı'ndan geçerek Asya’dan gelenlerdir. Kristof Kolomp'un Amerika’yı ilk keşfi zamanında muhtemelen kıtada 1,5 milyon Kızılderili yerlisi yaşamaktaydı.16.yy sonlarında kıtaya Avrupa'dan hiç göç gelmemiştir.17.yy da post arama, merak ve misyonerlik amacıyla göçler başlamıştır. İrlandalı, İngiliz, İskoç bazı ailelerin göçü ile çoğalması Ardından Alman, Fransız, Hollanda, İskandinav ülkelerinden göçmenler ülkeye yerleşmeye başladı.1607-1733 arasında 13 İngiliz kolonisi kuruldu.18.yy da bu koloniler İngiltere hükümeti ile işbirliği yaparak Kızılderili, Fransız(Kanada) ve İspanyol (Florida) tehdidini karşılamaya çalıştılar. İngillerin yedi yıl savaşları sonunda  (1763) başarıya  ulaşarak Fransız gücünü kırması (Kanada İngiltere’nin oldu) Bu Amerikan kolonilerine gerçek ve yasal bir özerklik elde edebilecekleri duygusunu verdi. İngiltere’nin savaş zararlarını karşılamak için bu koloniler yüklediği bir kısım vergi Amerikan özerklik hareketini tam bağımsızlığa doğru yöneltti. İngiliz birliklerinin sokak gösterilerine silahla karşılık verip, kan dökmesi (1770-1775) kolonilerin İngiltere ile bağların kopmasına yolaçtı.

4 Temmuz 1776 da toplanan kongre Amerika Birleşik Devletlerinin bağımsızlığını lan etti. Birleşik devletler bir ordu kurarak başına George Washington'u getirdi. Bu ordu İngiliz birliklerini yendi ve 1783 te imzalanan Paris Barış antlaşması ile Amerika Birleşik Devletleri Federal cumhuriyeti tanındı.

1778 de yapılan gevşek kurallara dayalı Anayasa yerine 1787 de yeni bir federal anayasa yapıldı.1789 da İlk cumhurbaşkanlığına George Washington seçildi. Ondan sonra ülke sürekli büyüdü.1789 da 4 milyon olan nüfus 1860 ta 32 milyona ulaştı. bağlı eyaletlerin sayısı yeni katılanlarla 13 te 33 çıktı. Bu arada sanayici kuzey eyaletleri ile kuzeyin sanayi ürünlerine ve yatırımlarına ihtiyaç duyan tarımcı, köleci ve sömürücü güney arasında ayrılık giderek arttı. Köleliğe karşı olan Abraham Lincoln, 1860 ta cumhurbaşkanı olunca iç savaş başladı. Güneyden 11 eyalet, ayrı bir federe devlet kurmak için ayrılık savaşına giriştiler. Savaş çetin oldu ve 4 yıl sürdü.(1861-1865) kuzeyin zaferiyle biten savaş köleliğin kaldırılmasıyla sona erdi.(1865)

Savaşın yaralarının sarılması ardından ülke hızla gelişmeye başladı.1870 te 40 milyon olan nüfus 1900 de 76 milyonu buldu.1918 de 100 milyona ulaştı. Milli gelir dört kat arttı. Sanayi büyüdü demiryollarının uzunluğu 300.000 km yi buldu. Birinci dünya savaşı sonuna doğru ABD Almanya ya karşı savaşa girdi ve savaş ekonomisinin gücü ile daha da zenginleşti.1929 da başlayan ekonomik buhran bütün dünya gibi ABD yide etkiledi. İşsizlik ve yoksulluk halka sıkıntılı yıllar yaşattı.1932 de yeni bir program cumhurbaşkanlığına seçilen F.D.Roosevelt aldığı bir dizi önlemler bunalımı aşmayı başardı. Aldığı önlemler nedeniyle sosyalistlikle hatta faşistlikle suçlanan Roosevelt çoğunluğun desteğini sağladı.1936.1940.1944 te yeniden seçimi kazandı. İkinci dünya savaşı ABD ekonomisinin doruğa ulaşmasını sağladı. Savaştan başarı ile çıkan ABD 1945 te birleşmiş Milletler örgütünün kurulmasına öncülük etti. Uluslararası alanda sorumluluk yüklendi. Bu arada Sovyetler ile arası açıldı.1945-1961 arasında Truman ve Eisenhower zamanında tam bir soğuk savaş sürdürdü. Bu süre içinde ABD komünist kuşağı tam bir bağlaşık devletler kuşağıyla çepeçevre kuşattı.1949 da Çin de bu kuşağın içine alındı.

Popüler devlet başkanı Kennedy ve onun öldürülmesinden ;(1963) sonra lyndon B.Johnson zamanında (1963-1969) uluslararası ilişkilerde bir yumuşama sağlanırken ekonomik refahta arttı buna karşılık zenciler arasında yoksulluk ve buna bağlı olarak ta başkaldırılar arttı.

Başkan Nixon 1969-1974 zamanında Vietnam savaşı sona erdirildi. Amerikan ordusu Vietnam’dan çekildi.Çin ile ilişkiler geliştirildi.Watergate skandalıyla başkanlıktan çekilmek zorunda kaldı.Başa gelen Reagan zamanında vergilerin indirilmesi buna karşılık silahlanmaya ağırlık verilmesi Sovyetlere karşı sert tutumu kendisine düzenlenen suikast uzun menzilli füzeler konusunda yapılan görüşmeler El Salvador a yapılan askeri yardım Nikaragua’da ki gerillalara yardım  ve ABD SSCB arasındaki ilişkilerde yumuşama ABD nin yıldız savaşları projesi konusunda taviz vermemesi yapılan görüşmelerin başarısızlıkla sonuçlanması 1986 yılında 6.filonun libya ya müdahalesi ardından 1991 yılında George Bush seçimi kazanarak yönetim devraldı.199o yılında l.Körfez savaşı ardından Afganistan'a müdahale ve ll.Körfez savaşı ile Amerikan dış politikasında özellikle Sovyetlerin dağılması sonucu tek kutuplu dünyada tam bir hegemonya gütmesine yol açmıştır.